Bipolaire stoornis
Wat is een bipolaire stoornis?
Met je hoofd in de wolken lopen en bruisen van energie, in zo’n bui is iedereen weleens. Ook een sombere bui kent iedereen wel. Zijn jouw pieken extreem hoog en je dalen donker en diep? Dan heb je misschien wel last van een bipolaire stoornis, ook wel manisch-depressieve stoornis genoemd.
Tijdens de extreme pieken, ook wel (hypo)manie genoemd, ben je opvallend druk en actief. Je denkt dat je de hele wereld aankunt. Daar tegenover heb je ook periodes van ernstige depressie. De uitgelatenheid en energie hebben dan plaatsgemaakt voor grote somberheid en futloosheid. De pieken en dalen wisselen zich af met periodes waarin je geen klachten hebt.
Bij elke persoon kunnen de pieken en dalen van de stoornis verschillen in hoe vaak ze voorkomen en hoe ernstig ze zijn, maar meestal heeft de stoornis een grote invloed op je dagelijks leven
Er zijn geen resultaten gevonden. Controleer de spelling of probeer een andere zoekterm.
- Ongeveer 1,3% van de Nederlanders heeft een bipolaire stoornis.
- Mannen en vrouwen hebben even vaak een bipolaire stoornis.
Bron: GGZ Standaarden
Kenmerken bipolaire stoornis
Het kan jaren duren voordat een bipolaire stoornis wordt herkend, dit komt omdat:
- De eerste verschijnselen van een bipolaire stoornis vaak niet erg opvallen.
- Er moeten eerst meerdere perioden elkaar afgewisseld hebben.
- Mensen met deze stoornis zoeken meestal alleen hulp wanneer ze depressief zijn. Tijdens een (hypo)manie voelen ze zich vaak prima.
- Een bipolaire stoornis is soms moeilijk te onderscheiden van sommige andere psychische aandoeningen.
In Nederland zijn er daardoor nog veel mensen bij wie niet de juiste diagnose is gesteld. Hieronder vind je de kenmerken die horen bij de verschillende episodes van een bipolaire stoornis. Let op: Alleen een psycholoog of psychiater kan de diagnose bipolaire stoornis stellen.
Er zijn geen resultaten gevonden. Controleer de spelling of probeer een andere zoekterm.
Tijdens een manische episode heb je constant een verhoogde of prikkelbare stemming die minstens een week duurt. Tijdens zo'n periode raak je soms het contact met de realiteit kwijt. Je geeft geld uit dat je niet hebt of je maakt onverantwoorde zakelijke beslissingen. Zelfs als anderen wijzen op problemen, zien je die vaak niet. Je reageert geïrriteerd en wijst waarschuwingen af. Vaak besef je zelf niet eens dat je je anders gedraagt dan normaal. Aan het einde van zo'n manische periode ben je meestal lichamelijk en emotioneel uitgeput. In sommige gevallen krijg je tijdens een manische periode last van psychoses met wanen en hallucinaties.
In een manische periode vertoon je minstens drie van de volgende verschijnselen:
- Je hebt een opgeblazen gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën.
- Je hebt een afgenomen behoefte aan slaap. Je voelt je bijvoorbeeld uitgerust na slechts drie uur slaap.
- Je bent spraakzamer dan gebruikelijk of je hebt drang om te spreken.
- Je ervaart drukke en jagende gedachten.
- Je bent makkelijker afgeleid dan gewoonlijk.
- Je onderneemt meer doelgerichte activiteiten, zowel sociaal, op het werk of op school, of op seksueel gebied.
- Je voelt psychomotorische agitatie. Dat betekent dat je lichaam rusteloos is, je beweegt je meer en onrustiger.
- Je houdt je overmatig bezig met aangename activiteiten waarbij een grote kans bestaat op pijnlijke gevolgen, zoals ongeremd koopgedrag, seksuele indiscreties of zakelijk onverstandige investeringen.
Een manische periode zorgt verder voor één of meer van de volgende zaken:
- Duidelijke beperkingen op het gebied van werk, normale sociale activiteiten of relaties met anderen
- De manische periode maakt ziekenhuisopname noodzakelijk om schade voor jezelf of anderen te voorkomen
- Er is sprake van psychotische kenmerken
Wanneer je een hypomane episode doormaakt, ervaar je net als tijdens een manische episode een duidelijke periode van voortdurend verhoogde of prikkelbare stemming. Zo'n hypomane periode duurt minstens vier dagen. Maar anders dan bij een manische episode, is een hypomane episode niet zo ernstig dat het grote beperkingen veroorzaakt in je sociale leven of op je werk. Ook is een ziekenhuisopname niet nodig en zijn er geen psychotische symptomen. Een hypomane episode is minder heftig dan een manische episode, maar je zult wel merken dat je gedrag duidelijk anders is dan normaal. Je vertoont dit gedrag niet als je geen last hebt van de episode.
In een hypomane periode vertoon je minstens drie van de volgende verschijnselen:
- Je hebt een opgeblazen gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën.
- Je hebt een afgenomen behoefte aan slaap. Je voelt je bijvoorbeeld uitgerust na slechts drie uur slaap.
- Je bent spraakzamer dan gebruikelijk of je hebt drang om te spreken.
- Je ervaart drukke en jagende gedachten.
- Je bent makkelijker afgeleid dan gewoonlijk.
- Je onderneemt meer doelgerichte activiteiten, zowel sociaal, op het werk of op school, of op seksueel gebied.
- Je voelt psychomotorische agitatie. Dat betekent dat je lichaam rusteloos is, je beweegt je meer en onrustiger.
- Je houdt je overmatig bezig met aangename activiteiten waarbij een grote kans bestaat op pijnlijke gevolgen, zoals ongeremd koopgedrag, seksuele indiscreties of zakelijk onverstandige investeringen.
Tijdens een depressieve episode voel je je somber en ben je veel minder actief dan normaal. De symptomen van de depressieve periode duren ten minste 2 weken en heeft grote beperkingen op je sociale leven en werk.
In een depressieve periode vertoon je vaak meerdere van de volgende verschijnselen:
- Je bent erg besluiteloos
- Je bent ernstig vermoeid
- Je voelt je niets waard
- Je hebt geen enkele belangstelling meer voor anderen, voor hobby’s of voor de gewone dingen van het leven
- Je kan je moeilijk concentreren
- Je hebt lichamelijke klachten
- Je hebt een gebrek aan eetlust
- Je hebt slaapproblemen
- Soms heb je de wens om dood te zijn
Wanneer je een gemengde episode doormaakt, heb je dagelijks last van symptomen die horen bij zowel een manische als een depressieve episode. Deze symptomen duren minstens een week. Gemengde episodes wordt ook wel Rapid Cycling genoemd.
Mijn eerste manie kreeg ik toen ik werd behandeld met prednison, zo’n tien jaar geleden. Ik had bronchitis, lag in het ziekenhuis, en dit leek een goede behandeling. Voor de bronchitis wel ja, maar ik ontspoorde volledig. Ik werd vreselijk druk, deed niets anders dan praten, lachen, lawaai maken. - Lees het hele ervaringsverhaal
Soorten bipolaire stoornis
De bipolaire stoornis kan worden onderverdeeld in verschillende subtypen:
- Bipolaire I stoornis: Je hebt last van manische episodes, en daarnaast mogelijk ook van hypomane, depressieve en gemengde episodes. Wanneer je één manische episode hebt gehad kan de bipolaire-I stoornis gesteld worden.
- Bipolaire II stoornis: Je hebt last van depressieve en hypomane episodes, maar maakt geen manische of gemengde episodes mee. De diagnose kan worden gesteld na één hypomane en één of meer depressieve episodes.
- Cyclothyme stoornis: Je hebt last van hypomane episodes en episodes met licht depressieve symptomen. Tussen twee episodes heb je geen problemen in het dagelijks functioneren, maar deze periode duurt vaak kort. Je symptomen zijn vaak minder ernstig dan bij mensen met een manische, gemengde of een depressieve episode.
- Bipolaire-stemmingsstoornis door een middel of medicatie: Je bipolaire stemmingsproblemen worden veroorzaakt door een middel of medicatie. Je bipolaire stemmingsproblemen kunnen niet beter verklaard worden door een ander type bipolaire stoornis. Ook mogen je stemmingsproblemen niet alleen voorkomen als je een delier hebt.
- Bipolaire-stemmingsstoornis door een somatische aandoening: Je bipolaire stemmingsproblemen worden veroorzaakt door een lichamelijke ziekte of aandoening. Je bipolaire stemmingsproblemen kunnen niet beter verklaard worden door een andere psychische aandoening.
- Ander gespecificeerde bipolaire-stemmingsstoornis: Als je symptomen hebt die lijken op een bipolaire stoornis, maar niet precies passen in één van de bovenstaande typen, dan kan dit beschreven worden als een 'andere gespecificeerde bipolaire-stemmingsstoornis' of als een 'ongespecificeerde bipolaire-stemmingsstoornis'.
Tips bij een bipolaire stoornis
Wij schreven een flyer met 10 tips die je kunnen helpen bij het omgaan met deze stoornis.
Heeft iemand in jouw omgeving een bipolaire stoornis en wil je graag handvatten die je helpen met jouw naaste om te gaan? Je vindt tips in deze flyer, evenals tips hoe je goed voor jezelf blijft zorgen.
Oorzaken bipolaire stoornis
Het is niet mogelijk om te voorspellen wie wel of niet een bipolaire stoornis zal krijgen. Er is niet specifiek één oorzaak aan te wijzen. Wel zijn er verschillende risicofactoren.
- Erfelijke factoren spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van de bipolaire stoornis. Kinderen van een ouder met een bipolaire stoornis krijgen niet automatisch ook deze stoornis, maar ze hebben er wel een grotere kans op (10 tot 20%).
- Sociale en omgevingsfactoren kunnen een risicofactor zijn. Zo hebben bijvoorbeeld volwassenen die cannabis gebruiken vijf keer zoveel kans dat een bipolaire stoornis zich ontwikkeld.
- Traumatische jeugdervaringen, zoals mishandeling en verwaarlozing, verhogen de kans op een bipolaire stoornis. Bij trauma’s op jonge leeftijd is er een grotere kans op meer en ernstigere episoden van manie of depressie.
Behandeling bipolaire stoornis
Een bipolaire stoornis is niet te genezen, maar met de juiste behandeling en begeleiding kunnen je pieken en dalen wel beperkt worden. Een behandeling kan bestaan uit een combinatie van:
Er zijn geen resultaten gevonden. Controleer de spelling of probeer een andere zoekterm.
Behandeling met medicijnen speelt een belangrijke rol bij de behandeling van een bipolaire stoornis. Medicijnen helpen je stemmingswisselingen onder controle te brengen; tijdens een manische periode of een depressie kunnen ze je verschijnselen verminderen. In symptoomvrije perioden helpen ze een volgende episode te voorkomen.
Lees meer over medicijnen bij psychische klachten bij het onafhankelijke Kennisplatform Medicatie
Het is van belang dat je goede informatie krijgt over je bipolaire stoornis. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van folders en psycho-educatiecursussen. Hierbij komen onderwerpen als kenmerken, beloop, het omgaan met en behandelen van de stoornis aan bod.
Het is in de behandeling belangrijk dat je leert omgaan met symptomen, behandeling en lichamelijke en psychosociale gevolgen van de stoornis. Dit kan bijvoorbeeld met de volgende methoden:
- Lifechart-methode: Een grafiek geeft je inzicht in het beloop van je stoornis, je medicijngebruik en je slaappatroon.
- Noodplan: In een noodplan staat beschreven wat je zélf, maar ook de behandelaar of eventueel andere betrokkenen kunnen ondernemen om een terugval te voorkomen.
In sommige situaties is het zinvol om psychotherapie toe te voegen aan de behandeling. Bij zo’n 60% procent van de mensen met een bipolaire stoornis hebben behandelingen (met name medicijnen) een gunstig effect. Soms is opname in een psychiatrisch ziekenhuis wenselijk of nodig (bijvoorbeeld wanneer iemand in levensgevaar is door te denken aan zelfdoding).
Daarnaast zijn nog vele andere vormen van hulp mogelijk. Op de website van Plusminus staat een overzicht van de verschillende hulpvormen.
Een goede behandeling kies je in samenspraak met je hulpverlener en je naasten. Om je daarbij te helpen bieden wij de toolkit 'Samen beslissen bij bipolaire stoornissen' aan.
Meer lezen
- Vermoed je dat je een bipolaire stoornis hebt, neem dan contact op met je eigen huisarts. Wil je eerst anoniem kijken welke vervolgstappen goed zijn voor jou? Of denk je dat iemand in je omgeving hier last van heeft en wil je weten wat jij kunt doen? Neem dan gratis contact op met de hulpverleners van MIND Korrelatie.
- Plusminus is dé vereniging van en voor mensen met een bipolaire aandoening en hun naasten. Je kan bij ze terecht voor lotgenotengroepen, lotgenotenlijn, psycho-educatie, bijeenkomsten, voorlichting en belangenbehartiging.
- De Depressievereniging biedt supportgroepen, een depressielijn en een digitaal platform voor (naasten van) mensen met een depressie: Depressie Connect.
