Angst zuigt

Angst zuigt. En als je met een paniek- of angststoornis zit ben je helemáál fucked, omdat ze je leven compleet kunnen beheersen.

Ik heb echt heel erg veel ervaring met angststoornissen en paniek. Het heeft me jarenlang geremd en gestopt en kleingehouden, en zelfs een paar maanden min of meer aan huis gekluisterd. Ik heb er medicijnen tegen geslikt en ben er uitgebreid voor in therapie geweest (onder andere daarvoor trouwens, er was nog veel meer maar dat maakt in dit verband niet zoveel uit). Ik heb heel veel dingen laten schieten omdat ik simpelweg te bang was voor de wereld en mijn lijf niet vertrouwde. Het heeft mijn leven op ontzettend veel manieren beknot en beperkt.

En dat terwijl het allemaal onzin was. Hóe intens het ook voelde.

Dat leg ik je even uit.

Een angststoornis (1 op de 5 Nederlanders krijgt er ooit last van dus je bevindt je in goed gezelschap als je er ervaring mee hebt), is het perfecte voorbeeld van hoe een nauw samenwerkende geest en lichaam je ijzersterk kunnen foppen. Want hoe heftig het ook kan voelen (en dat kan het); het is niet meer dan een ingebakken genetische reactie in combinatie met een hoop ellendige gedachten. Dat is alles.

De eerste component.

Wat er gebeurt bij een angststoornis is dat je lichaam in een belangrijke, uitermate primitieve overlevingsstand schakelt, namelijk ‘vechten of vluchten of bevriezen’. Dit hebben we altijd nodig gehad om als soort te overleven, en in bedreigende situaties is het handig omdat het je lichaam in één klap klaar maakt voor een fysieke prestatie. Er wordt bloed rondgepompt, adrenaline spuit door je lijf, je gaat sneller ademhalen. Alles is erop gericht meteen in actie te kunnen komen. Om als een speer weg te kunnen, of te knokken.

Een prachtig mechanisme, maar totaal zinloos als je in de rij van de Albert Heijn staat.

Want er is nooit of in elk geval vrijwel nooit écht iets aan de hand. Nul. Ook al klinkt dat misschien vreemd als je er ontzettend veel last van hebt en de angst door je kop gutst. Maar het is slechts een gevoel, een dreigend idee, niets meer dan dat. Iets dat boven je hoofd lijkt te hangen, iets groots en engs en zwaars dat elk moment kan losbarsten en je verzwelgen in een zee van gillende ellende. En die dreiging verlamt je. En houdt je tegen. En verneukt je leven. Terwijl dat waar je zo bang voor bent nooit maar dan ook nooit plaatsvindt. Nooit.

Meestal weet je niet eens waar je bang voor bent, en ontstaat er een soort chronische angst voor de angst, en kom je terecht in een vicieuze cirkel. Het is allemaal illusie. Er gebeurt niks, terwijl de angst vreselijk echt aanvoelt.

Maar er is niets anders aan de hand dan een lichaam dat een beetje verkeerd staat afgesteld en een primitieve actiestand aanneemt.

Mijn redding (na járen vermijden en vluchten en verstoppen) begon toen ik inzag dat het gevoel van onbehagen waar het mee van start gaat (trillende handen, zweten, hartkloppingen, duizeligheid) puur lichamelijk is, maar geen symptoom van iets. Het is een foute conclusie die je trekt, op basis van wat je voelt. Als je lichaam in die stand schiet, denk je dat je flauw gaat vallen, rare dingen zeggen of doen, of zelfs dood gaat. Maar dat gebeurt niet.

‘Genezing’ van dat ontzettend overweldigende gebeuren begint met het doorzien van wat er werkelijk plaatsvindt.

Ervaren dat het heel heftig aanvoelt is oké, als je maar weet dat het biologisch is en niets met een toekomstige realiteit te maken heeft. Dat inzicht kan je heel goed helpen er met wat meer rust naar te kijken. Als je snapt dat het een lichamelijk ding is dat geen echte grond heeft (omdat er geen serieuze bedreiging is), kan het gevoel je lichaam sneller verlaten. Dan ga je er niet meer zo in hangen. Dan loopt het niet meer zo vaak uit de hand. En zo kun je stukje bij beetje de illusie doorzien. Ook al lijkt dat nu misschien onmogelijk.

De tweede component.

Een éssentiële andere component bij een paniekaanval is de flauwekul waar je hoofd op dat moment mee aankomt. Er ontstaat een en al ellende over wat er allemaal fout kan gaan, hoe erg het is, dat je het niet wil, dat het moet stoppen, en nog honderd andere kwellingen. En ook dat voelt heel echt en serieus aan. Maar het zijn verhalen. Niets meer dan dat. Verhalen waarin we geloven omdat we nooit anders hebben geleerd dan alle waanzin die ons hoofd serveert voor waar aan te nemen. Terwijl dat onzin is. Je hoofd doet maar wat, helemaal in panieksituaties.

Dus verlossing van dit verlammende waangedoe gaat om die combinatie: wéten dat de fysieke kant van het verhaal een ietwat overdreven fysieke reactie is die gewoon op het verkeerde moment komt, én beseffen dat je hoofd maar wat lult.

Geloof mij maar: ik weet als geen ander hoe je kop met je aan de haal kan gaan en je leven de vernieling in helpen. Ik was mijn hele leven zwaar depressief en angstig en verslaafd aan ik weet niet wat allemaal, en het is stuk voor stuk terug te leiden tot een overdreven identificatie met wat je denkt. Daar ligt de sleutel voor zo’n beetje alle ellende die we meemaken in ons leven. En zéker als het gaat om angsten.

Je angsten en je paniek voelen ontzettend echt aan, omdat ze dat wat je menselijkheid vormt in hun greep houden. Je lichaam én geest werken nauw samen om de illusie in stand te houden en te vergroten. Die angst is één grote misvatting omdat-ie niet reëel is, en het feit dat je in een soort zelfversterkende stroom van ellende terecht komt, betekent dat je lichaam op je hoofd reageert, waar je hoofd dan weer op reageert, enzovoort enzovoort. Als de sluisdeuren opengaan lijkt het niet meer te stoppen.

Maar je hebt geluk: het totale ontsporen van je systeem is heel erg goed af te leren. Een angststoornis kan super heftig en overweldigend zijn, maar stelt geen reet meer voor als je eenmaal echt snapt wat er gebeurt. Dat begint met de realisatie van wat ik je net verteld heb.

Ik heb er tegenwoordig nooit meer last van, terwijl ik jarenlang ZÉKER wist dat ik er nooit meer vanaf zou komen, omdat het in mijn hoofd zat. En ik was ervan overtuigd dat het daar niet uit zou komen. Maar dat kan dus prima!

Wees vooral niet wanhopig; wat je hebt is uitstekend op te lossen, hoe ongeloofwaardig dat nu misschien ook lijkt.

Ik heb iets van twintig jaar rondgelopen met pijnlijke misvattingen over deze materie; zou best prettig zijn geweest als iemand me wat eerder had verteld dat het allemaal au fond weinig voorstelt.

Via een post op internet of zo ;)

(Je vindt me op Twitter, @marnixamsterdam)